Vier tips om over rouw en verlies te praten
Enkele maanden na een overlijden neemt de aandacht voor de achterblijvers vaak af.
De vrijwilligers van Steun en Toeverlaat van Coöperatieve Uitvaartvereniging De Volharding nemen dan contact op en bieden een luisterend oor. Het blijven communiceren met de nabestaanden en praten over de overledene kan namelijk helpen bij het rouwproces. Toch vinden veel mensen praten over rouw ingewikkeld.
Volgens Manu Keirse (Klinisch Psycholoog) is het ongemak dat meekomt bij omgaan met verdriet niet nodig. Zijn missie is om mensen te leren hoe ze anderen kunnen steunen bij het hanteren van verdriet. Manu Keirse heeft over dit onderwerp een boek geschreven; Rouwarbeid, waar hij eind vorig jaar, op uitnodiging van De Laatste Eer over kwam vertellen. Wij delen graag de vier belangrijkste tips van die lezing.
Vier taken bij rouwarbeid zoals Manu Keirse die beschrijft.
1. De werkelijkheid onder ogen zien
Bij een groot verdriet kun je verdoofd zijn. Voor buitenstaanders lijkt het soms dat iemand sterk is, maar vaak is de werkelijkheid nog niet volledig doorgedrongen. Het is een mechanisme om dat wat te zwaar is om te dragen een tijdje op te schorten tot je het aankunt. Het kan een hele tijd duren voordat je hart accepteert wat je hoofd begrijpt. Sommige mensen kunnen zo intens verlangen naar de overledene dat ze hem kunnen zien, horen of ruiken. Dergelijke hallucinaties zijn normaal en passen bij intens verdriet.
Wat kun jij doen om iemand die in is rouw te helpen:
- Correcte informatie geven over wat is gebeurd en dit meerdere keren herhalen
- Mensen stimuleren om de overledene te zien
- Ondersteunen bij praktische taken (maar wel in overleg)
- Mensen de ruimte geven om (meerdere keren) hun verhaal te doen
- Om te troosten is het vaak genoeg om liefdevol aanwezig te zijn
- Bedenk geen oplossingen, er valt niets op te loss
2. De pijn ervaren
Je kan geen verlies overleven zonder pijn te ervaren. Daar is geen ontkomen aan. Iedereen ervaart verdriet anders en vaak komt het in golven. Het kan worden getriggerd door iets wat je emotioneel aanspreekt: de eerste krokus in de tuin, het afstuderen van een zoon of de geboorte van een kleinkind. Het verdriet is er altijd, maar het kan je soms overvallen en heel intens zijn, waarbij allerlei gevoelens naar boven komen: angst, boosheid, schuldgevoel of wanhoop. Je kunt je terugtrekken uit sociale contacten of slaap- en eetproblemen ervaren. Antidepressiva kunnen helpen, maar zijn niet verstandig. Ze zijn bedoeld voor mensen met een psychiatrische ziekte. Rouw is normaal gedrag van evenwichtige mensen. Medicatie remt het rouwproces af.
Wat kun jij doen om iemand die in is rouw te helpen:
- Luisteren, luisteren, luisteren
- Liefdevol aanwezig zijn en attente zorg bieden
- Het verdriet er laten zijn en mensen niet proberen op te vrolijken
- Besef dat plotselinge heftige emoties heel normaal zijn
3. Aanpassen aan de nieuwe situatie
Na een groot verlies is niets meer vanzelfsprekend. Je moet je wereld opnieuw inrichten zonder die persoon. Denk aan concrete taken als het gras maaien, de belastingaangifte invullen, maar ook het vinden van ritme en structuur in je dagen. Ook het beeld dat je van jezelf hebt, moet je bijstellen. Wat voor vader ben je als je kind is gestorven? Wie ben je als je niet meer de ‘vrouw van’ bent? Degene die er niet meer is, heeft beïnvloed hoe jij je als persoon hebt ontwikkeld. Nu moet je dat verder zelf vormgeven.
Wat kun jij doen om iemand die in is rouw te helpen:
- Luisteren naar het verhaal van mensen
- Nodig hen uit om te vertellen over degene die ze verloren.
- Hanteer de formule: 80 procent luisteren en 20 procent praten
- Door hen te laten praten, kunnen ze hun eigen levensverhaal opnieuw vormgeven
- Vraag niet ‘hoe gaat het?’, maar ‘hoe voel je je vandaag?’, daarmee erken je gevoelens
4. Opnieuw leren genieten en herinneringen levend houden
Ook dit is een moeilijke taak. Mensen durven soms niet meer te genieten, omdat die ander niet meer kan meegenieten. Het helpt om te beseffen dat je altijd verbonden blijft met degene die er niet meer is. Maar je moet hem op een andere manier in je leven integreren dan toen hij nog leefde. Je hoeft hem niet los te laten, maar je moet hem anders leren vasthouden. Houd de herinnering levend door iemand op te nemen in je gesprekken.
Wat kun jij doen om iemand die in is rouw te helpen:
- Help met praktische zaken om een nieuwe structuur te vinden
- Blijf zoveel mogelijk contact zoeken
- Blijf praten over de persoon die er niet meer is
- Haal samen mooie herinneringen op
- Stel vragen: wat voor kind, partner, ouder was hij of zij?
Benieuwd welke boeken Manu Keirse heeft geschreven over rouw? Bij boekhandel Paagman is een groot deel van zijn collectie aanwezig.
Wil jij ook op de hoogte blijven van activiteiten en lezingen van onze coöperatie?
Meld je dan aan voor de nieuwsbrief van De Laatste Eer
(Illustratie: Marloes de Vries)